Hz. Ali’nin, hâkimiyette hileyi ve devlet idaresinde kurnazlığı uygun görmemesi, Muâviye’nin başarılı olmasına yardım eden en önemli etkenlerden biridir. Hz. Osman’ın şehit edilmesinden sonra Hz. Ali’ye bîat olunduğu sırada Mugîre, Hz Ali’ye giderek, halifelik makamının kontrolünü büsbütün elde edinceye kadar Zübeyr, Muâviye, Talha’yı vs. valileri, Hz. Osman’ın zamanında olduğu gibi, görevlerinde bırakması ve tüm halk kendisine bîat ettikten sonra o zaman istediğini yapması gibi, zekice bir görüş ve taktik ileri sürmüştü. Ancak, Hz. Ali bu gibi sözleri hile, sahterkârlık ve halkı aldatma olarak kabul ettiğinden bu görüşe önem vermedi. Amca oğlu Abbas da aynı öğütte bulundu. Hz. Ali onu da dinlemedi. […]
Muâviye ve diğer Ümeyye Oğulları’nın egemenliklerini güçlendirmek için kullandıkları diğer etkili bir kuvvet daha vardı ki, o da paraydı.
Bunlar para ile menfaat sağlayarak kendilerine yandaş grup elde ediyorlar ve yine onun sihirli gücüyle kendi düşmanlarını kendilerine yaklaştırıyor ve bağlıyorlardı. Şöhret sahibi bir şair, makam sahibi bir kişi onlara başvurunca, onu bağış ve hediyelerle minnet altında boğuyorlardı. Bu yöntemlerle Hz. Ali ve soyuna karşı galip geldiler. Oysa, Hz. Ali ve yandaşları paranın bu şekilde kullanılmasına tenezzül etmedikleri gibi bunu bir ahlâksızlık kabul ediyor ve bir konuda haklı olmanın tek başına başarı ve zaferi elde etmek için yeterli olduğuna inanıyorlardı. […]
Abdülmelik, otorite ve yönetimini daha da güçlendirmek için, Ümeyye Oğulları hükümdarları içinde para ve mal dağıtımında en fazla ileri giden kişiydi. Ünlü Haccac b. Yusuf (M. 661-714), ibn Zübeyr’i Kâbe’de kuşattığı zaman (M. 692) adamlarına; Kâbe’nin mancınıkla taşa tutulmasını emretmişti. Bu emri saygısızca bulan askeri bir korku kapladı ve emrine yerine getirilmesine cesaret edemediler. Haccac bir sandalye getirtti. Üzerine oturdu. Askere dönerek: “Ey Şam halkı! Abdülmelik’in bağış ve ihsanlarını hatırlayınız. Bağışlara kim nail olmak istiyorsa savaşsın” dedi. Bunun üzerine askerler Haccac’ın emrini yerine getirdiler.
Corcî Zeydân, İslam Uygarlıkları Tarihi Cilt 1 (Çeviren: Nejdet Gök), İletişim Yayınları, 2016, ss. 132-134.